آموزشگاه موسیقی نوای مهر در مشهد

اولین مدرسه موسیقی در ایران؛ از نظام‌نامه تا آموزشگاه‌های مدرن در اصفهان

مقدمه‌ای بر اولین مدرسه موسیقی در ایران و آموزش موسیقی در ایران

موسیقی همواره در فرهنگ و تمدن ایرانی جایگاهی والا داشته است. از دوران باستان تا امروز، موسیقی بخشی جدایی‌ناپذیر از آیین‌ها، جشن‌ها و حتی عرفان ایرانی بوده است. اما ورود آموزش رسمی موسیقی به ساختار نهادهای آموزشی کشور، تحولی اساسی در نحوه انتقال این هنر به نسل‌های بعدی به‌وجود آورد. این تحقیق نگاهی دارد به اولین مدرسه موسیقی در ایران، نحوه شکل‌گیری آن‌ها، چهره‌های مؤثر، و تأثیر آن‌ها بر موسیقی ملی.

آموزشگاه موسیقی نوای مهر در مشهد

مدرسه موسیقی؛ یک انقلاب در آموزش هنر

الف) چرا تأسیس مدرسه موسیقی مهم بود؟

تا قبل از قرن ۱۳ هجری شمسی، آموزش موسیقی ساختار مشخصی نداشت. هنرآموزان یا در دربارها خدمت می‌کردند، یا با حضور در مجالس سنتی و استاد-شاگردی، ساز و آواز می‌آموختند. این شیوه با آنکه ریشه‌دار و سنتی بود، اما به رشد علمی و فنی موسیقی کمکی نمی‌کرد. بنابراین، با ظهور مفاهیم مدرنی چون “مدرسه”، “درس”، “مدرک” و “مبانی نظری”، نیاز به تأسیس یک مدرسه موسیقی مدرن به‌شدت احساس می‌شد.

ب) اولین مدرسه موسیقی چه زمانی تأسیس شد؟

در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی (معادل با ۱۹۰۶ میلادی)، مدرسه‌ای با نام «مدرسه موزیک نظام» توسط غلامرضا خان مین‌باشیان (سالار معزز) در تهران تأسیس شد. این مدرسه ابتدا وابسته به وزارت جنگ و ارتش بود و هدف آن تربیت نوازندگان برای ارتش بود.

مدرسه موزیک نظام از روش‌های اروپایی در آموزش موسیقی بهره می‌برد و نخستین جایی بود که در ایران:

• موسیقی به‌صورت آکادمیک تدریس می‌شد

• نُت‌نویسی غربی معرفی شد

• هنرجویان براساس سطح، امتحان می‌دادند

• «مدرک موسیقی» رسمی اعطا می‌شد

نقش غلامرضا خان مین‌باشیان و خانواده‌اش

غلامرضا خان مین‌باشیان در فرانسه تحصیل کرده بود و موسیقی نظامی را در آنجا آموخته بود. او با بازگشت به ایران، تلاش کرد آنچه آموخته بود را پیاده کند. نه تنها خودش مدرسه موزیک را تأسیس کرد، بلکه فرزندانش نیز از چهره‌های برجسته موسیقی شدند.

فرزند او، غلامحسین مین‌باشیان، بعداً ریاست هنرستان عالی موسیقی را به‌عهده گرفت و نقش مهمی در تربیت موسیقیدانان بزرگ ایرانی از جمله روح‌الله خالقی، مرتضی حنانه و حسین دهلوی ایفا کرد.

آموزشگاه موسیقی نوای مهر در مشهد