دکتر علی هاشمی سجادی در تهران

اُرتودُنسی یا اَرتادَندان‌پزشکی (Orthodontie) یکی از رشته‌های تخصصی دندان‌پزشکی  است. این کلمه مرکب است از دو واژهٔ لاتین «اُرتو» در فارسی «اَرتا» به معنای «راست» و «درست»، و «اودون» به معنای «دندان». ارتودنسی یکی از مهم‌ترین رشته‌های تخصصی دندانپزشکی است. همچنین اولین تخصص معرفی‌شده در دندانپزشکی می‌باشد.

 کار ارتودنسی بیشتر تصحیح مال‌اُکلوزیون (مَل‌اُکلیوژِن) یا جفت‌شدن نامناسب دندان‌هاست. این امر می‌تواند ناشی از موقعیت نادرست دندان‌ها یا دو آرواره نسبت به هم باشد، یا ممکن است درجاتی از هر دو مشکل در یک فرد موجود باشد. درمان‌های ارتودنسی ممکن است تنها بر تصحیح موقعیت دندان‌ها یا تغییر الگو و جهت رشد دو آرواره (درمان‌های ارتوپدیک) متمرکز باشد.

از جنبهٔ دیگر می‌توان درمان‌های ارتودنسی را به درمان با دستگاه‌های ثابت و متحرک تقسیم کرد. دستگاه‌های ثابت دستگاه‌هایی هستند که در طول درمان نیازی به خارج نمودن آن‌ها از دهان توسط بیمار وجود ندارد و اجزای اصلی تشکیل‌دهندهٔ آن‌ها براکت و سیم می‌باشد. براکت‌ها همان اجزای کوچکی می‌باشند که توسط چسب خاصی به دندان چسبانده می‌شوند. در بین مردم از اصطلاح سیم‌کشی یا سیم‌بستن دندان هم برای اشاره به این عمل استفاده می‌شود.

دستگاه‌های متحرک انواعی اند که بیمار می‌تواند در طول درمان آن‌ها را از دهانش خارج کند، البته گاهی این خارج نمودن ممکن است بنا بر تجویز ارتودنتیست محدود به زمان‌های کوتاهی مانند زمان غذاخوردن یا مسواک زدن باشد. این نوع دستگاه‌ها در بین مردم به «پلاک» مشهورند.

زمان مناسب ارتودنسی:

زمان مناسب برای شروع درمان ارتودنسی بستگی به نوع ناهنجاری دارد؛ در مورد بیمارانی که مشکلات اسکلتی دارند، به‌عنوان مثال فک بالای آن‌ها جلوتر از موقعیت طبیعی است یا برعکس فک پایینشان عقب‌تر از موقعیت مناسب خود قرار گرفته، بهترین زمان برای شروع درمان، سال‌های قبل از بلوغ است چون می‌توان از رشد کودکان و نوجوانان برای درمان این ناهنجاری‌ها استفاده کرد، بنابراین حوالی سن ۹سالگی برای دختران و حوالی سن ۱۱سالگی برای پسران توصیه می‌شود.

در مورد مشکلاتی که صرفاً مربوط به دندان‌ها می‌شود محدودیت سنی وجود نداشته ولی زمان طلایی برای درمان حوالی ۱۲سالگی است. بر اساس توصیه انجمن دندانپزشکان آمریکا (ADA) بهترین سن ویزیت جهت دندانپزشک عمومی مقارن با رویش دندانهای شیری یعنی حدود ۷ سال اول تولد می‌باشد.

اگر ناهنجاری‌ها مربوط به استخوان فک باشد و تا قبل از بلوغ تشخیص داده نشود، بیمار ممکن است نیاز به جراحی فک پیدا کند؛ بنابراین تشخیص به موقع (محدوده سنی ۶ تا ۱۰ سالگی) می‌تواند باعث جلوگیری از جراحی فک و صورت، و تأمین زیبایی در سن بالاتر می‌شود. با این حال برای ارتودنسی محدودیت زمانی معمولاً وجود ندارد و تا زمانی که دندان در دهان سالم است می‌توان این درمان را انجام داد؛ ولی هرچه سن کمتر باشد بهتر است

انواع دستگاه‌های ارتودنسی:

دستگاه‌های ثابت – سیستم‌های edgewise استاندارد:
براکت تمام دندان‌ها مشابه است.
برای تنظیم موقعیت دندان‌ها خم‌هایی در سیم تعبیه می‌شود. – سیستم‌های straightwire یا edgewise از پیش تنظیم شده: تنظیم موقعیت مورد نظر هر دندان، در براکت آن دندان تعبیه و جایگزین خم‌ها شده‌است.
دستگاه‌های اصلاح رشد ماگزیلا و مندیبل:
برای رشد افتراقی فک‌ها به کار می‌روند. انواع آن شامل هدگیر high-pull، هدگیر cervical-pull، هدگیر J-hook، هدگیر reverse-pull، چانه‌گیر (chincup)، دستگاه‌های فانکشنال (مانند هربست و twinblock)دستگاه‌های بی‌نیاز از پذیرش بیمار (Non-compliant) برای تصحیح مال‌اکلوژن‌های کلاس II:
مانند pendulumالاینرها (Aligners):
یک سری تری که برای ردیف کردن دندان‌های یک بیمار آماده می‌شود و بیمار از آن‌ها استفاده می‌کند.دستگاه‌های تصحیح کراس‌بایت خلفی:
ماگزیلا را گسترش می‌دهند. در صورتی که گسترش با سرعت ۰٫۵ میلی‌متر در روز انجام شود، گسترش سریع است، در صورتی که با سرعت ۱ میلی‌متر در هفته انجام شود، گسترش آهسته می‌گویند.
دستگاه‌های hyrax و haas در این دسته قرار می‌گیرند.اپلاینس‌های مورد استفاده در دورهٔ دندانی مختلط:
مانند lingual archاپلاینس‌های مورد استفاده در کنترل موقعیت عمودی انسیزورها: مانند intrusion arch و extrusion archالاستیک‌ها:
برای ایجاد نیروی حرکت دندانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
الاستیک‌های کلاس I، کلاس II، کلاس III، کراس‌بایت و میدلاین از جمله انواع آن است.[ (https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%AF%D9%86%D8%B3%DB%8C#cite_note-:0-5)

دکتر علی هاشمی سجادی در تهران

dr-ali-hashemi-sajadi