درمان خانگی سرفه خشک
راهکارهای طبیعی برای تسکین گلو و آرامش تنفس
درمان خانگی سرفه خشک
سرفه خشک یکی از آزاردهندهترین علائم بیماریهای تنفسی است که گاهی حتی پس از بهبود سرماخوردگی یا آنفولانزا هم ادامه پیدا میکند.
در این نوع سرفه، برخلاف سرفه خلطدار، ترشحی وجود ندارد و معمولاً باعث خارش، تحریک یا سوزش گلو میشود.
در حالی که داروهای شیمیایی میتوانند مفید باشند، بسیاری از افراد به دنبال روشهای طبیعی و خانگی هستند تا بدون مصرف دارو، سرفهی خود را کنترل کنند.
در ادامه با مؤثرترین درمانهای خانگی برای سرفه خشک آشنا میشویم؛ روشهایی که ایمن، ساده و اثباتشده هستند.
سرفه خشک چیست و چرا ایجاد میشود؟
سرفه خشک (Dry Cough) به سرفههایی گفته میشود که بدون خلط یا ترشح هستند. این سرفهها معمولاً صدای خشک و تکرارشونده دارند و میتوانند باعث تحریک مداوم گلو شوند.
علل شایع سرفه خشک
-
عفونتهای ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا
-
آلرژیهای فصلی و حساسیت به گردوغبار یا دود
-
هوای خشک و سرد
-
بازگشت اسید معده (ریفلاکس)
-
مصرف برخی داروها مانند داروهای فشار خون
-
آلودگی هوا یا سیگار
در بیشتر موارد، سرفه خشک خطرناک نیست اما اگر بیش از دو هفته ادامه یابد، نیاز به بررسی پزشکی دارد.
تفاوت سرفه خشک با سرفه خلطدار
سرفه خشک بدون ترشح است و معمولاً احساس خارش یا سوزش در گلو ایجاد میکند، در حالی که سرفه خلطدار با ترشحات مخاطی همراه است و هدف آن پاکسازی ریه از مواد زائد میباشد.
سرفه خشک بیشتر در اثر تحریک یا التهاب سطحی رخ میدهد و صدایی تیز و مکرر دارد، اما سرفه خلطدار معمولاً بمتر و سنگینتر شنیده میشود.
درمان خانگی سرفه خشک
درمانهای طبیعی در کنار مراقبتهای ساده خانگی میتوانند به کاهش تحریک گلو و تسکین سرفه کمک کنند. در ادامه بهترین روشها را مرور میکنیم:
۱. عسل؛ داروی طبیعی تسکین گلو
عسل یکی از مؤثرترین درمانهای خانگی برای سرفه خشک است. خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی آن باعث آرامش گلو و کاهش تحریک میشود.
میتوانید یک قاشق چایخوری عسل را در یک لیوان آب گرم یا دمنوش حل کرده و قبل از خواب میل کنید. ترکیب عسل با آبلیمو نیز برای گلودرد و سرفه بسیار مؤثر است.
نکته: عسل برای کودکان زیر یک سال ممنوع است.
۲. بخور و رطوبت هوا
خشکی هوا باعث بدتر شدن سرفه خشک میشود. استفاده از دستگاه بخور یا قرار دادن ظرف آب نزدیک منبع گرما، به حفظ رطوبت هوا کمک میکند.
همچنین میتوانید حولهای داغ را روی صورت خود بگذارید و چند دقیقه بخار را استنشاق کنید تا مجاری تنفسی مرطوب شوند.
۳. نوشیدن مایعات گرم
مایعات گرم مانند چای گیاهی، آب جوش با لیمو، یا سوپ مرغ داغ، به تسکین گلو و رقیق شدن مخاط کمک میکنند. از نوشیدنیهای سرد و گازدار پرهیز کنید، زیرا میتوانند تحریک گلو را تشدید کنند.
۴. زنجبیل؛ ضدالتهاب قوی طبیعی
زنجبیل به دلیل خواص ضدالتهابی و ضدویروسی خود، یکی از بهترین درمانهای طبیعی سرفه است.
میتوانید تکهای از زنجبیل تازه را در آب بجوشانید، سپس با کمی عسل و لیمو مصرف کنید. دمنوش زنجبیل بهویژه برای سرفههای شبانه مؤثر است.
۵. استراحت و خواب کافی
بدن برای بهبود نیاز به استراحت دارد. بیخوابی یا خستگی میتواند سیستم ایمنی را تضعیف کرده و روند بهبود را کند کند.
بهتر است در زمان خواب، سر را کمی بالاتر قرار دهید تا سرفه در اثر تجمع ترشحات تشدید نشود.
۶. آبنمک گرم برای قرقره
قرقره کردن آبنمک گرم، یکی از سادهترین و مؤثرترین روشها برای کاهش التهاب و خارش گلو است. کافی است نصف قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کرده و چند بار در روز قرقره کنید.
7. پرهیز از محرکها
برای کاهش سرفه، لازم است از عواملی که باعث تحریک میشوند دوری کنید؛ از جمله دود سیگار، اسپریهای خوشبوکننده، گردوغبار و هوای آلوده.
در فصل سرما، دهان و بینی را با شال بپوشانید تا هوای خشک وارد گلو نشود.
دمنوشهای گیاهی مفید
گیاهان دارویی نقش مؤثری در تسکین سرفه خشک دارند:
-
آویشن: خاصیت ضدباکتریایی و ضدویروسی دارد.
-
نعناع: منتول موجود در آن باعث باز شدن مجاری تنفسی و خنک شدن گلو میشود.
-
بابونه: آرامبخش و ضدالتهاب طبیعی است.
میتوانید از ترکیب این گیاهان بهصورت چای گرم استفاده کنید.
داروها و قرصهای مناسب برای درمان سرفه خشک
در صورتی که درمانهای خانگی نتوانند سرفه خشک را بهطور کامل کنترل کنند، میتوان از برخی داروها و قرصهای بدون نسخه (OTC) استفاده کرد. این داروها معمولاً در داروخانهها در دسترس هستند، اما باید با احتیاط و طبق دستور داروساز مصرف شوند. در ادامه با رایجترین آنها آشنا میشویم:
۱. قرص و شربت دکسترومتورفان (Dextromethorphan)
یکی از شناختهشدهترین داروهای ضدسرفه است که به کاهش تمایل مغز به سرفه کمک میکند. این ماده در بسیاری از شربتها و قرصهای ضدسرفه وجود دارد.
نمونههای دارویی رایج:
-
شربت Tussidex
-
شربت Benylin DM
-
قرصهای حاوی دکسترومتورفان
نحوه اثر:
دکسترومتورفان بر روی مرکز سرفه در مغز تأثیر میگذارد و تعداد دفعات سرفه را کاهش میدهد، بدون اینکه موجب خوابآلودگی شدید شود.
نکته مهم:
برای کودکان زیر ۶ سال یا افرادی که داروهای ضدافسردگی مصرف میکنند، باید با نظر پزشک استفاده شود.
۲. شربت دیفنهیدرامین (Diphenhydramine)
دیفنهیدرامین یک آنتیهیستامین است که علاوه بر کاهش حساسیت و خارش گلو، خاصیت آرامبخش نیز دارد. به همین دلیل برای افرادی که سرفه خشک شبانه دارند، بسیار مفید است.
مزایا:
-
کاهش تحریک گلو
-
کمک به خواب شبانه در اثر سرفه مداوم
نکته:
ممکن است باعث خوابآلودگی یا خشکی دهان شود، بنابراین بهتر است شبها مصرف گردد.
۴. قرصهای مکیدنی (Lozenges)
قرصهای مکیدنی دارویی معمولاً حاوی ترکیباتی مثل منتول، اکالیپتوس یا عسل هستند که باعث مرطوب شدن گلو و تسکین سرفه میشوند.
نمونههای مفید:
-
قرصهای مکیدنی Strepsils
-
قرص Halls
-
قرصهای گیاهی حاوی آویشن یا نعناع
ویژگی مثبت:
مصرف این قرصها بهویژه در محیطهای خشک یا هنگام صحبت زیاد، گلو را مرطوب نگه میدارد و مانع تحریک مجدد میشود.
۵. شربتهای گیاهی ضدسرفه
اگر تمایل دارید از داروهای شیمیایی کمتر استفاده کنید، شربتهای گیاهی گزینهای ایمنتر هستند. برخی از مؤثرترین ترکیبات گیاهی عبارتاند از:
-
آویشن: خاصیت ضدباکتریایی و ضدالتهابی دارد.
-
عسل و لیمو: ترکیب کلاسیک تسکیندهنده گلو.
-
عصاره عشقه (Hedera Helix): که در شربتهایی مانند Prospan یا Bronchipret وجود دارد و به بهبود سرفه خشک کمک میکند.
مزیت این شربتها:
فاقد الکل و خوابآور نیستند، بنابراین برای مصرف روزانه مناسباند.
۶. قرصهای آنتیهیستامین جدید (مانند لوراتادین یا سیتریزین)
اگر سرفه خشک منشأ آلرژیک داشته باشد، مصرف آنتیهیستامینهای نسل جدید میتواند بسیار مؤثر باشد.
این داروها التهاب و تحریک ناشی از آلرژی را کاهش میدهند و برخلاف نسل قدیم، خوابآور نیستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر سرفه خشک بیش از سه هفته ادامه یابد یا با علائم زیر همراه باشد، لازم است پزشک آن را بررسی کند:
-
تنگی نفس یا خسخس سینه
-
تب بالا یا تعریق شبانه
-
کاهش وزن بدون دلیل مشخص
-
وجود خون در سرفه
-
درد شدید قفسه سینه
این موارد میتوانند نشانه بیماریهای جدیتری مانند آسم، برونشیت مزمن یا عفونتهای ریوی باشند.
جمعبندی
سرفه خشک معمولاً نتیجه تحریک گلو یا مجاری تنفسی است و با رعایت چند روش ساده در خانه میتوان آن را کنترل کرد. مصرف عسل، دمنوشهای گیاهی، بخور دادن، نوشیدن مایعات گرم و دوری از محرکها میتواند به بهبود سریعتر کمک کند. با این حال، اگر علائم طولانی شدند یا شدت یافتند، مراجعه به پزشک ضروری است تا علت اصلی مشخص شود.
