آنفولانزا از چه طریقی منتقل میشود؟
همهچیز درباره راههای انتقال، پیشگیری و باورهای اشتباه
آنفولانزا از چه طریقی منتقل میشود؟
پاییز و زمستان که از راه میرسند، خیلیها دچار سرفه، تب و بدندرد میشوند و سریع میگویند: «فکر کنم آنفولانزا گرفتم!»
اما آیا میدانید این ویروس دقیقاً چطور وارد بدن ما میشود؟
چرا گاهی با یک عطسه ساده میتواند یک خانواده کامل را بیمار کند؟
در این مقاله، به زبانی کاملاً روشن اما علمی، همه مسیرهای انتقال ویروس آنفلوآنزا را توضیح میدهیم و به شما یاد میدهیم چطور جلویش را بگیرید.
ویروس آنفلوآنزا چیست و چرا بهسرعت پخش میشود؟
آنفلوآنزا یک بیماری ویروسی تنفسی است که توسط ویروسهای خانوادهی Influenza ایجاد میشود. این ویروسها معمولاً از نوع A و B هستند و هر سال در حال تغییر و جهشاند.
به همین دلیل است که هر سال واکسن جدیدی برای آن تولید میشود.
ویروس آنفلوآنزا بسیار مسری و مقاوم است. فقط کافی است چند قطرهی ریز از ترشحات فرد بیمار در هوا پخش شود تا در مدت کوتاهی چندین نفر دیگر هم آلوده شوند.
نکتهی جالب اینجاست که فرد مبتلا میتواند یک روز قبل از ظاهر شدن علائم هم ناقل بیماری باشد — یعنی حتی قبل از اینکه خودش بفهمد بیمار است، دیگران را آلوده میکند!
۱. انتقال از طریق هوا (قطرات تنفسی)
اصلیترین و شایعترین راه انتقال آنفلوآنزا، از طریق ذرات تنفسی (droplets) است.
وقتی فرد مبتلا سرفه، عطسه یا حتی صحبت میکند، میلیونها ذرهی بسیار ریز از بزاق یا ترشحات بینی وارد هوا میشود.
این ذرات ممکن است فقط چند ثانیه در هوا بمانند، اما اگر شما نزدیک باشید — معمولاً در فاصلهی کمتر از ۱ تا ۲ متر — احتمال زیادی دارد که هنگام نفس کشیدن آنها را وارد بدن خود کنید.
در این حالت، ویروس از طریق دهان، بینی یا چشمها وارد بدن میشود و به سرعت به سلولهای مجاری تنفسی حمله میکند.
نکته: برخلاف تصور عموم، ویروس آنفلوآنزا در هوای آزاد خیلی زنده نمیماند، اما در محیطهای بسته (مثل کلاس، اداره یا مترو) میتواند تا چند ساعت فعال باقی بماند.
۲. انتقال از طریق تماس با سطوح آلوده
ویروس آنفلوآنزا فقط در هوا نیست؛ روی سطوح هم مینشیند.
وقتی فرد بیمار دستش را روی بینی یا دهانش میگذارد و بعد به دستگیره، میز، گوشی موبایل یا دکمه آسانسور دست میزند، ویروس روی آن سطوح باقی میماند.
اگر شما بعداً به همان سطح دست بزنید و سپس چشم، بینی یا دهانتان را لمس کنید، ویروس وارد بدن شما میشود.
مطالعات نشان دادهاند که ویروس آنفلوآنزا میتواند روی:
-
سطوح سخت (فلز، پلاستیک، شیشه) تا ۲۴ تا ۴۸ ساعت
-
روی پارچه یا دست انسان تا چند دقیقه تا چند ساعت
زنده بماند.
این یعنی حتی بدون تماس مستقیم با فرد بیمار، میتوان آلوده شد — فقط با لمس یک سطح ساده در محیطی شلوغ.
پیشگیری:
-
شستن مرتب دستها با آب و صابون
-
ضدعفونی گوشی موبایل، میزکار، دسته صندلی و دستگیرهها
-
اجتناب از لمس صورت در محیطهای عمومی
۳. انتقال از طریق تماس نزدیک (دست دادن، بوسیدن، در آغوش گرفتن)
یکی از سادهترین راههای انتقال ویروس، تماس نزدیک انسانی است.
ویروس میتواند از طریق بزاق یا ترشحات تنفسی هنگام بوسیدن یا صحبت از فاصله نزدیک منتقل شود.
همچنین دست دادن با فرد بیمار میتواند کافی باشد تا ویروس به کف دست شما منتقل شود و از آنجا وارد بدن شود.
در شرایطی مثل مدارس، مهدکودکها یا خانوادههایی که با هم در یک خانه زندگی میکنند، این نوع انتقال بسیار شایع است.
به همین دلیل توصیه میشود در دوران شیوع آنفلوآنزا:
-
از دست دادن و روبوسی خودداری کنید.
-
هنگام بیماری در خانه بمانید تا دیگران را مبتلا نکنید.
۴. انتقال از مادر به نوزاد
نوزادان سیستم ایمنی ضعیفتری دارند و در برابر ویروسها آسیبپذیرترند.
اگر مادر در دوران بارداری یا شیردهی به آنفلوآنزا مبتلا شود، ممکن است ویروس از طریق تماس مستقیم (مثلاً هنگام بوسیدن یا شیردهی) به نوزاد منتقل شود.
با این حال، ویروس از طریق شیر مادر منتقل نمیشود.
درواقع، اگر مادر واکسن آنفلوآنزا زده باشد، بخشی از آنتیبادیهای محافظ از طریق شیر به نوزاد منتقل میشود و او را مقاومتر میکند.
توصیه: مادران بیمار بهتر است هنگام تماس با نوزاد ماسک بزنند و دستانشان را قبل از هر تماس بشویند.
۵. آیا انتقال از طریق غذا یا آب ممکن است؟
خیر. آنفلوآنزا برخلاف بسیاری از ویروسهای دیگر (مثل نوروویروس یا کرونا)، از طریق خوردن یا نوشیدن منتقل نمیشود.
ویروس در محیط معده از بین میرود و توانایی آلودهکردن بدن از این مسیر را ندارد.
اما اگر کسی هنگام تهیه غذا عطسه کند یا با دستان آلوده مواد غذایی را لمس کند، احتمال آلودگی سطحی وجود دارد.
بنابراین رعایت بهداشت هنگام پختوپز همچنان ضروری است.
۶. انتقال در محیطهای بسته؛ مدارس، ادارهها و وسایل نقلیه
در محیطهای بسته، ویروس فرصت بیشتری برای پخش شدن دارد.
فضاهایی مثل کلاس درس، مهدکودک، دفتر کار، اتوبوس و مترو از اصلیترین مکانهای انتقال آنفلوآنزا هستند.
چون در این مکانها:
-
تهویه هوا ضعیف است.
-
افراد در فاصلهی کم از هم قرار دارند.
-
سطوح مشترک زیادی لمس میشوند.
به همین دلیل در فصل پاییز و زمستان توصیه میشود:
-
کلاسها و فضاهای اداری مرتب تهویه شوند.
-
کودکان بیمار در خانه استراحت کنند تا دیگران را آلوده نکنند.
-
ماسک در مکانهای شلوغ فراموش نشود.
باورهای اشتباه درباره راههای انتقال آنفلوآنزا
«اگر در هوای سرد بیرون بروی، آنفلوآنزا میگیری!»
اشتباه است. خود سرما بیماری نمیآورد؛ فقط سیستم ایمنی را کمی ضعیف میکند. علت اصلی، تماس با ویروس است.
«آنفلوآنزا از حیوانات خانگی منتقل میشود.»
تقریباً غیرممکن است. نوع ویروسی که انسان را آلوده میکند، با گونههای حیوانی متفاوت است.
«اگر ماسک بزنم، دیگر صددرصد ایمنم.»
ماسک خطر را کاهش میدهد، اما تنها راه محافظت نیست. باید دستها شسته شود، سطوح ضدعفونی و فاصله رعایت شود.
راههای پیشگیری از انتقال آنفلوآنزا
-
تزریق سالانه واکسن آنفلوآنزا
بهترین و مؤثرترین روش برای کاهش خطر ابتلاست. -
شستن دستها با آب و صابون بهمدت حداقل ۲۰ ثانیه
-
تهویه مناسب هوای محیطهای بسته
-
پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه (ترجیحاً با دستمال یا آرنج)
-
ضدعفونی سطوح و وسایل پرکاربرد مانند تلفن همراه و میزکار
-
ماندن در خانه در صورت بروز علائم بیماری برای جلوگیری از انتقال به دیگران
جمعبندی
مراقبت از خود، محافظت از دیگران
آنفلوآنزا بیماری سادهای نیست که بتوان آن را دستکم گرفت.
ویروس آن بهراحتی از هوا، سطوح و تماس انسانی منتقل میشود و در عرض چند روز میتواند دهها نفر را درگیر کند.
اما خبر خوب این است که با چند رفتار ساده — شستن دستها، زدن واکسن، تهویه مناسب و رعایت فاصله — میتوان جلوی زنجیره انتقال را گرفت.
یادتان باشد: هر عطسه و سرفهی بیمحافظ، ممکن است آغاز یک زنجیره بیماری باشد.
پس مراقب باشید، نه فقط برای خودتان، بلکه برای خانواده و اطرافیانتان.
