میگرن چیست؛ علائم و درمان
درد سر ساده یا اختلالی پیچیده؟
میگرن چیست؛ علائم و درمان
سردرد برای همهی ما تجربهای آشناست، اما میگرن فقط یک سردرد معمولی نیست.
میگرن نوعی اختلال عصبی مزمن است که با دردهای ضرباندار و آزاردهنده در یک یا هر دو طرف سر همراه میشود و معمولاً چند ساعت تا چند روز ادامه دارد.
افرادی که میگرن دارند، میدانند این درد چقدر ناتوانکننده است؛ گاهی نمیتوانی به نور نگاه کنی، کوچکترین صدا آزارت میدهد و حتی بوی عطر یا غذا میتواند حملهی بعدی را تحریک کند.
در واقع، میگرن فقط درد نیست، بلکه یک بحران عصبی تمامعیار است که روی بینایی، شنوایی، خلقوخو و تمرکز هم تأثیر میگذارد.
چرا میگرن به وجود میآید؟ (علتهای اصلی)
علت دقیق میگرن هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما پزشکان معتقدند ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی در بروز آن نقش دارند.
بیایید دقیقتر ببینیم چه چیزهایی ممکن است باعث شروع یک حملهی میگرنی شوند 👇
۱. تغییرات در مغز و عروق خونی
در هنگام میگرن، فعالیت غیرطبیعی در مغز باعث تغییر در جریان خون و التهاب در اطراف عصبهای سر میشود. این وضعیت پیامهای درد را تقویت کرده و موجب احساس ضربان در سر میگردد.
۲. زمینهی ژنتیکی
اگر یکی از والدین میگرن دارد، احتمال ابتلای فرزند به این بیماری حدود ۵۰ درصد افزایش پیدا میکند.
ژنها در تنظیم مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین نقش دارند و هرگونه اختلال در این تعادل میتواند محرک میگرن باشد.
۳. سبک زندگی و عوامل محیطی
-
کمخوابی یا بیخوابی
-
گرسنگی طولانیمدت
-
استرس زیاد
-
مصرف بیش از حد قهوه یا ترک ناگهانی آن
-
تغییرات آبوهوا (مثل افت ناگهانی فشار هوا)
-
نورهای شدید، صدای بلند یا بوهای تند
-
قاعدگی و تغییرات هورمونی در زنان
هرکدام از این موارد میتواند ماشهی یک حملهی میگرنی را بکشد.
علائم میگرن؛ نشانههایی که باید جدی بگیرید
میگرن در افراد مختلف شکلهای متفاوتی دارد، اما معمولاً در چهار مرحله بروز میکند:
۱️⃣ مرحلهی پیشدرآمد (پریمونیتوری)
چند ساعت تا یک روز قبل از شروع سردرد، ممکن است بدن شما علائم هشداردهندهای بدهد مثل:
-
خستگی غیرعادی
-
تغییر خلقوخو (بیقراری یا افسردگی)
-
تمایل زیاد به خوردن شیرینی
-
سفتی گردن
-
پرادراری یا تشنگی زیاد
این مرحله مثل «هشدار اولیه» است که مغز میدهد تا بگوید طوفان در راه است.
۲️⃣ مرحلهی اورا (Aura)
حدود ۲۵٪ از افراد مبتلا به میگرن، قبل از شروع سردرد، تغییرات حسی موقت را تجربه میکنند.
این تغییرات معمولاً بین ۵ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد و شامل موارد زیر است:
-
دیدن خطوط زیگزاگی یا نقاط درخشان در میدان دید
-
تار شدن یا از دست دادن موقت بینایی
-
بیحسی یا مورمور شدن دست و صورت
-
اختلال در گفتار
اورا نوعی اختلال عصبی گذراست که هشدار میدهد درد اصلی در راه است.
۳️⃣ مرحلهی سردرد اصلی
در این مرحله، درد شدید، ضرباندار و تپنده در یک سمت سر (گاهی هر دو سمت) ظاهر میشود و ممکن است ۴ تا ۷۲ ساعت ادامه داشته باشد.
در این زمان، فرد معمولاً به نور، صدا و بو بسیار حساس میشود و تنها چیزی که میخواهد، سکوت، تاریکی و استراحت کامل است.
علائم رایج در این مرحله شامل:
-
تهوع و گاهی استفراغ
-
سرگیجه
-
تاری دید
-
درد اطراف چشمها
-
ضعف عمومی بدن
۴️⃣ مرحلهی پساسردرد (Postdrome)
بعد از تمام شدن حمله، خیلیها احساس میکنند ذهنشان خالی شده یا تمرکز ندارند.
ممکن است کمی خستگی، بیحوصلگی یا حتی احساس سرخوشی داشته باشند.
به همین دلیل، بسیاری از افراد میگویند بعد از میگرن، «انگار از یک نبرد سخت بیرون آمدهاند».
انواع میگرن
میگرن فقط یک نوع ندارد. بر اساس علائم و الگوهای حمله، چند نوع شایعتر داریم:
میگرن با اورا
در این نوع، قبل از شروع درد، فرد دچار علائم عصبی موقت (مثل تاری دید یا مورمور شدن) میشود.
میگرن بدون اورا
شایعترین نوع میگرن است. درد ناگهانی آغاز میشود و معمولاً با تهوع و حساسیت به نور همراه است.
میگرن در کودکان
کودکان هم ممکن است دچار میگرن شوند، اما در آنها ممکن است بهجای سردرد، علائمی مانند دلدرد یا استفراغ مکرر دیده شود.
میگرن مزمن
اگر در ماه بیش از ۱۵ روز سردرد میگرنی دارید، این نوع مزمن محسوب میشود و نیاز به درمان جدیتر دارد.
درمان میگرن؛ از دارو تا روشهای طبیعی
میگرن درمان قطعی ندارد، اما با کنترل درست و تغییر سبک زندگی میتوان آن را تا حد زیادی کاهش داد.
درمان دارویی
داروها در دو گروه کلی تقسیم میشوند:
۱. داروهای حملهای (برای زمان شروع درد)
-
تریپتانها (مثل سوماتریپتان): سریع اثر میکنند و درد را کاهش میدهند.
-
ضدالتهابها (مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن): برای سردردهای خفیفتر.
-
داروهای ضد تهوع (مثل متوکلوپرامید): برای کنترل حالت تهوع.
۲. داروهای پیشگیریکننده (برای جلوگیری از حملات مکرر)
-
داروهای ضدافسردگی (مثل آمیتریپتیلین)
-
داروهای ضدتشنج (مثل توپیرامات)
-
داروهای فشارخون (مثل پروپرانولول)
پزشک بر اساس شدت، تعداد و نوع حملات، ترکیب مناسبی از این داروها را تجویز میکند.
درمانهای خانگی و طبیعی
برای کسانی که دنبال روشهای طبیعیتر هستند، گزینههای زیادی وجود دارد:
-
زنجبیل تازه یا چای زنجبیل: خاصیت ضدالتهابی دارد و تهوع را کم میکند.
-
منیزیم: کمبود منیزیم یکی از علل شایع میگرن است. مصرف آجیل، اسفناج و مکمل منیزیم کمککننده است.
-
روغن نعناع یا اسطوخودوس: ماساژ شقیقهها با این روغنها میتواند تسکیندهنده باشد.
-
نوشیدن آب کافی: کمآبی یکی از محرکهای شایع میگرن است.
-
خواب منظم و آرامش ذهن: مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق میتوانند دفعات حملات را کاهش دهند.
تغذیهی مناسب برای افراد میگرنی
غذاهای خاصی میتوانند باعث تحریک یا پیشگیری از میگرن شوند.
پرهیز کنید از:
-
شکلات تلخ زیاد
-
غذاهای فرآوریشده و پر از افزودنی
-
سوسیس و کالباس (حاوی نیتریتها)
-
پنیرهای کهنه
-
نوشیدنیهای الکلی یا گازدار
-
قهوه زیاد یا ترک ناگهانی آن
توصیه میشود مصرف کنید:
-
سبزیجات تازه، مخصوصاً برگسبزها
-
مغزها (گردو، بادام، فندق)
-
ماهیهای چرب مثل سالمون (به خاطر امگا-۳)
-
دمنوشهای گیاهی آرامبخش
پیشگیری از میگرن
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. چند کار ساده اما مؤثر میتواند به شدت دفعات حملات را کاهش دهد:
-
خواب منظم: هر شب در ساعت مشخصی بخوابید.
-
مدیریت استرس: یوگا، پیادهروی یا گوش دادن به موسیقی آرام.
-
خوردن وعدههای منظم غذایی: از گرسنگی طولانی پرهیز کنید.
-
ثبت حملات میگرن: با نوشتن تاریخ، شدت و عوامل احتمالی، میتوانید محرکهای شخصی خود را شناسایی کنید.
-
استفاده محدود از صفحهنمایشها: نور آبی موبایل و کامپیوتر محرک قوی است.
جمعبندی: میگرن را میشود کنترل کرد، نه تحمل
میگرن بیماری سادهای نیست، اما غیرقابل کنترل هم نیست. با شناخت درست، پرهیز از عوامل محرک، تغذیه سالم و مشورت منظم با پزشک، میتوان کیفیت زندگی را به طرز چشمگیری بالا برد.
اگر سردردهای مکرر دارید که با استراحت یا داروی ساده بهتر نمیشود، حتماً با پزشک مشورت کنید — شاید آنچه دارید، یک میگرن پنهان باشد.
