علائم کمبود ویتامین D چیست و چه زمانی باید آزمایش بدهیم؟
ویتامین D
علائم کمبود ویتامین D چیست و چه زمانی باید آزمایش بدهیم؟
کمبود ویتامین D یکی از شایعترین مشکلات تغذیهای و هورمونی در جهان است؛ مشکلی که اغلب بدون سروصدا وارد بدن میشود و آثارش را بهآرامی روی استخوانها، عضلات، خلقوخو و سیستم ایمنی میگذارد. از آنجا که این ویتامین مانند کلید اصلی جذب کلسیم، تنظیم هورمونها و حفظ عملکرد سیستم ایمنی عمل میکند، اختلال در آن میتواند پیامدهای گستردهای ایجاد کند. در این مقاله همه چیز را درباره علائم، عوارض و زمان مناسب انجام آزمایش ویتامین D مرور میکنیم.
ویتامین D دقیقاً چه نقشی در بدن دارد؟
ویتامین D برخلاف بیشتر ویتامینها، تنها یک ماده مغذی نیست؛ یک هورمون است. بدن آن را با کمک نور خورشید میسازد و سپس در کلیه و کبد فعال میکند. مهمترین وظایف آن عبارتاند از:
-
کمک به جذب کلسیم و ساخت استخوانهای سالم.
-
تنظیم عملکرد سیستم ایمنی و کاهش التهاب.
-
تأثیر بر خلقوخو و سلامت روان از طریق ارتباط با انتقالدهندههای عصبی.
-
حمایت از عضلات و جلوگیری از ضعف و درد عضلانی.
-
افزایش مقاومت بدن در برابر عفونتها.
وقتی این ویتامین کم شود، بدن به مرور دچار مشکلاتی میشود که در ابتدا خفیفاند، اما با گذشت زمان شدت پیدا میکنند.
علائم کمبود ویتامین D که معمولاً نادیده گرفته میشوند
کمبود این ویتامین با نشانههای مختلفی بروز میکند، اما بسیاری از آنها آنقدر عمومی هستند که افراد آن را با خستگی روزمره یا فشارهای زندگی اشتباه میگیرند.
۱. خستگی مداوم و بیحالی
بسیاری از افراد خستگی طولانیمدت را به کار زیاد یا کمخوابی نسبت میدهند، اما کمبود ویتامین D یکی از دلایل پنهان این نوع خستگی است. زمانی که این ویتامین پایین باشد، تولید انرژی سلولی کاهش پیدا میکند و عضلات سریعتر خسته میشوند.
۲. دردهای استخوانی و مفصلی
این ویتامین مسئول جذب کلسیم است. وقتی کم باشد، استخوانها ضعیف و حساس میشوند. دردهای مبهم در ساق پا، کمر یا لگن از علائم شایع است و در موارد شدید به نرمی استخوان (استئومالاسی) منجر میشود.
۳. ضعف و درد عضلانی
ویتامین D در عملکرد عصبی–عضلانی نقش دارد. کمبود طولانیمدت میتواند باعث اسپاسم، دردهای پراکنده یا ضعف در بلند کردن اجسام سبک شود.
۴. افسردگی، بیحوصلگی و نوسانات خلقی
افرادی که کمبود ویتامین D دارند، بیشتر در معرض اختلالات خلقی قرار میگیرند. این ویتامین روی انتقالدهندههای عصبی و هورمون سروتونین تأثیر میگذارد. در نتیجه کمبود آن میتواند باعث افسردگی خفیف تا متوسط شود.
۵. ریزش مو و نازک شدن تارهای مو
کمبود ویتامین D چرخه رشد فولیکولهای مو را مختل میکند. این موضوع بهویژه در زنان شایع است و همراه با ریزش موی شدید یا کمپشتی ناگهانی دیده میشود.
۶. عفونتهای مکرر
سیستم ایمنی برای عملکرد صحیح به ویتامین D نیاز دارد. وقتی سطح آن پایین بیاید، بدن در برابر سرماخوردگی، گلودرد، عفونتهای تنفسی و حتی ویروس آنفولانزا آسیبپذیرتر میشود.
۷. تعریق بیش از حد
یکی از علائم قدیمی و شناختهشده کمبود ویتامین D، تعریق بیش از حد است. بهخصوص تعریق غیرعادی پیشانی در بزرگسالان و نوزادان.
۸. اختلال خواب
کمبود این ویتامین ممکن است چرخه خواب را به هم بزند و باعث بیخوابی، خواب سبک و بیدار شدن مداوم در طول شب شود.
۹. کندی بهبود زخمها
ویتامین D در روند بازسازی پوست و کنترل التهاب نقش دارد. کاهش آن باعث کند شدن سرعت ترمیم زخمها بعد از جراحی، بریدگی یا آسیب میشود.
۱۰. پوکی استخوان در بلندمدت
در صورت ادامه کمبود، استخوانها ترد میشوند و احتمال شکستگی افزایش پیدا میکند. این مشکل بیشتر در زنان یائسه دیده میشود.
چه کسانی بیشتر در معرض کمبود ویتامین D هستند؟
-
افرادی که کمتر در معرض نور خورشید قرار میگیرند.
-
کسانی که پوست تیرهتر دارند، چون تولید ویتامین D در پوستشان کمتر است.
-
زنان باردار و شیرده.
-
افراد چاق یا کسانی که اضافهوزن دارند.
-
سالمندان، بهدلیل کاهش توانایی تولید ویتامین D.
-
مبتلایان به مشکلات کلیوی، کبدی یا سوءجذب روده.
-
کسانی که همیشه ضدآفتابهای قوی استفاده میکنند.
سطح نرمال ویتامین D در بدن چقدر است؟
-
کمتر از ۲۰ نانوگرم/میلیلیتر: کمبود شدید
-
۲۰ تا ۳۰: ناکافی
-
۳۰ تا ۵۰: سطح مناسب
-
۵۰ تا ۸۰: عالی
-
بالاتر از ۱۰۰: ممکن است خطر مسمومیت ایجاد کند
نکته مهم این است که تفسیر آزمایش باید حتماً توسط پزشک انجام شود، چون میزان مصرف مکمل بسته به شرایط هر فرد متفاوت است.
چگونه کمبود ویتامین D را درمان کنیم؟
درمان معمولاً شامل سه بخش است:
-
نور خورشید: روزانه ۱۰ تا ۲۰ دقیقه آفتاب ملایم (قبل ۱۰ صبح یا بعد ۴ عصر) روی دستها و صورت.
-
رژیم غذایی مناسب: تخممرغ، ماهیهای چرب مثل سالمون و ساردین، لبنیات غنیشده، جگر و قارچ.
-
مکمل ویتامین D: بسته به شدت کمبود، ممکن است پزشک دوزهای هفتگی یا روزانه تجویز کند.
جمعبندی
کمبود ویتامین D یک مشکل خاموش و گسترده است؛ نشانههایش آنقدر عمومیاند که اغلب با خستگی معمولی، کار زیاد یا بیحوصلگی اشتباه گرفته میشوند. آگاهی از علائم و انجام بهموقع آزمایش میتواند از مشکلات جدی مانند ضعف عضلانی، پوکی استخوان، افسردگی و عفونتهای مکرر جلوگیری کند.
وقتی پای سلامتی وسط باشد، پیشگیری همیشه هوشمندانهتر از درمان است.
