اختلال دوقطبی نوع یک
اختلال دوقطبی نوع یک؛ وقتی زندگی میان دو قطب شدید در نوسان است
اختلال دوقطبی یکی از پیچیدهترین و در عین حال شایعترین اختلالات روانی است. این بیماری با تغییرات شدید خلقوخو شناخته میشود؛ جایی که فرد در یک دوره انرژی، شادی و هیجان افراطی را تجربه میکند و در دورهای دیگر به عمیقترین افسردگی فرو میرود. نوع یک این اختلال، شدیدترین شکل آن است و میتواند زندگی فرد و اطرافیانش را تحت تأثیر جدی قرار دهد.
اختلال دوقطبی نوع یک دقیقاً چیست؟
اختلال دوقطبی نوع یک (Bipolar I Disorder) حالتی است که در آن فرد دستکم یک دورهی «مانیا» را تجربه میکند.
-
مانیا یعنی دورهای از هیجان و انرژی شدید، بهقدری که فرد ممکن است نیاز به خواب نداشته باشد، بیمحابا تصمیمهای بزرگ بگیرد، پرحرف شود یا رفتارهای پرخطر انجام دهد.
-
پس از این دوره، معمولاً یک سقوط شدید به سمت افسردگی عمیق رخ میدهد؛ حالتی که فرد احساس پوچی، ناامیدی و بیانگیزگی میکند.
تفاوت مهم این نوع با دیگر انواع اختلال دوقطبی این است که در نوع یک، شدت «مانیا» آنقدر زیاد است که گاهی نیاز به بستری شدن در بیمارستان وجود دارد.
چه علائمی نشان میدهد که فرد دچار مانیا است؟
وقتی دربارهی مانیا صحبت میکنیم، منظور فقط «خوشحال بودن» یا «پر انرژی بودن» نیست. این حالت میتواند آنقدر شدید باشد که زندگی روزمره فرد و اطرافیانش مختل شود.
علائم دورهی مانیا معمولاً شامل موارد زیر است:
-
افزایش شدید انرژی و فعالیت بدنی
-
کمخوابی یا بیخوابی بدون احساس خستگی
-
پرحرفی غیرقابل کنترل
-
اعتماد به نفس افراطی یا احساس «قدرت خاص داشتن»
-
تصمیمگیریهای ناگهانی و پرخطر (مثل ولخرجیهای سنگین، روابط جنسی پرخطر یا رفتارهای غیرقانونی)
-
تمرکز پایین و پرش ذهنی بین موضوعات
دورهی افسردگی در دوقطبی نوع یک چگونه است؟
پس از مانیا، فرد ممکن است به افسردگی شدیدی دچار شود که گاهی هفتهها یا ماهها طول میکشد.
علائم این دوره میتواند شامل این موارد باشد:
-
احساس غمگینی و پوچی مداوم
-
از دست دادن علاقه به فعالیتهای روزمره
-
تغییر در اشتها و خواب (یا کمخوابی یا پرخوابی)
-
خستگی شدید و بیانرژی بودن
-
احساس بیارزشی یا گناه افراطی
- افکار خودکشی یا تمایل به مرگ
علت اختلال دوقطبی نوع یک چیست؟
هنوز علت دقیق آن مشخص نیست، اما پژوهشها چند عامل کلیدی را نشان میدهند:
-
ژنتیک: اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده دچار دوقطبی باشد، احتمال ابتلای دیگران بیشتر است.
-
اختلال در شیمی مغز: ناهماهنگی در انتقالدهندههای عصبی مانند دوپامین و سروتونین.
-
عوامل محیطی: استرسهای شدید، مصرف مواد مخدر یا محرک و حتی تغییرات شدید در سبک زندگی میتوانند محرک شروع علائم باشند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
-
افرادی با سابقه خانوادگی اختلال دوقطبی یا دیگر اختلالات روانی
-
کسانی که در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی با علائم افسردگی یا اضطراب شدید مواجه بودهاند
-
افرادی که تجربهی تروما یا استرسهای شدید روانی داشتهاند
آیا دوقطبی نوع یک قابل درمان است؟
درمان کامل به معنای «از بین رفتن دائمی بیماری» هنوز ممکن نیست، اما مدیریت و کنترل آن امکانپذیر است. بیشتر بیماران میتوانند با درمان مناسب، زندگی پربار و موفقی داشته باشند.
روشهای درمان شامل:
-
دارودرمانی: داروهای تثبیتکننده خلق (مثل لیتیوم)، داروهای ضدروانپریشی یا ضدافسردگی.
-
رواندرمانی: جلسات مشاوره و درمان شناختی-رفتاری برای آموزش مدیریت هیجانات و شناسایی محرکها.
-
حمایت خانواده: آموزش به خانواده برای درک و پشتیبانی از بیمار بسیار مهم است.
-
سبک زندگی سالم: خواب منظم، ورزش، پرهیز از مصرف الکل و مواد محرک.
چه تفاوتی با دوقطبی نوع دو دارد؟
-
در نوع یک: دستکم یک دورهی مانیا کامل و شدید وجود دارد.
-
در نوع دو: فرد دورههای «هیپومانیا» دارد (یعنی مانیا خفیفتر) که معمولاً به بستری شدن نیاز ندارد.
زندگی میان دو قطب
اختلال دوقطبی نوع یک به معنای زندگی میان دو قطب متضاد است؛ روزهایی که فرد احساس میکند دنیا در دست اوست، و روزهایی که حتی بلند شدن از تخت برایش غیرممکن میشود. اما این اختلال پایان زندگی نیست. با درمان مناسب و حمایت درست، بسیاری از افراد دوقطبی توانستهاند به تحصیل، شغل و حتی موفقیتهای بزرگ دست پیدا کنند.
سایکوسوماتیک به ما یاد میدهد بدن و روان از هم جدا نیستند؛ و اختلال دوقطبی یادآوری میکند روان انسان هم میتواند میان قلههای انرژی و درههای افسردگی در رفتوآمد باشد. درک، پذیرش و درمان این بیماری میتواند زندگی فرد را از یک میدان جنگ پرنوسان به مسیری متعادلتر و آرامتر تبدیل کند.
