مرکز پزشکی هسته ای البرز در بابل

پوکی استخوان یا اُستئوپروز (به انگلیسی: Osteoporosis) طبق تعریف انجمن ملی بهداشت (هیئت ایجاد اتفاق نظر برای پیشگیری از استئوپروز)، یک اختلال اسکلتی است که بیشتر در دوران کهنسالی بروز می‌کند و ویژگی بارز آن کاهش استحکام استخوان  بوده و فرد را در معرض خطر شکستگی قرار می‌دهد

این بیماری در دوران  یائسگی زنان بسیار شایع است زیرا در این دوران استروژن  بسیار در بدن زنان کم می‌شود. همچنین کمبود مواد معدنی مانند کلسیم ، پروتئین  و ویتامین دی و استعمال دخانیات  مانند سیگار  باعث پوکی استخوان می‌شود.

در شرایط کمبود مواد معدنی در رژیم غذایی، بدن این کمبود را از بافت‌های استخوانی می‌گیرد و این کار در طول زمان باعث فقر استخوان‌ها از لحاظ مواد معدنی و در نتیجه پوکی استخوان می‌گردد. همچنین با بالا رفتن سن تخریب بافت استخوانی بیش از ساخت آن می‌شود و با گذشت زمان و در دوران کهنسالی این عارضه بروز می‌کند.

برخی از بیماری‌ها مثل پرکاری تیروئید ، کم‌کاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید ، بیماری کوشینگ  و دیابت و مصرف برخی داروها مثل کورتن و لووتیروکسین ٬فورزماید، هپارین، فنیتوئین نیز در طول زمان باعث پوکی استخوان می‌گردند. عوامل دیگری نیز مثل کم‌تحرکی یا کمبود وزن بیش از ۱۰٪ نسبت به وزن دوران جوانی یا بی‌ام‌آی کمتر از ۱۹ ٬عوامل وراثتی و اعتیاد به الکل  باعث پوکی استخوان هستند.

باور بر این بود که مصرف بیش از اندازه کافئین  از عامل‌های خطر است اما پژوهش تازه نشان می‌دهد ارتباط زیادی بین پوکی استخوان و مصرف کافئین وجود ندارد.

علایم

برخلاف بسیاری از بیماری‌های مزمن، که علائم و نشانه‌های متعددی دارند، پوکی استخوان یک بیماری خاموش و بدون علامت است تا زمانی که یک شکستگی ایجاد شود.

که هفتصد هزار مورد آن در مهره‌ها، دویست و پنجاه هزار مورد در استخوان زند زبرین ، دویست و پنجاه هزار مورد در لگن و سیصدهزار مورد در سایر استخوان‌ها رخ می‌دهند.
شکستگی‌های لگن وخیم‌ترین عارضه پوکی استخوان بوده و میزان مرگ ومیر آن در سال اول بیش از ۲۰٪ است.

شکستگی‌های ناشی از استئوپروز ، شکستگی‌هایی هستند که به‌طور معمول در آن موقعیت‌ها در افراد سالم شکستگی استخوان رخ نمی‌دهد.
که این شکستگی‌ها به عنوان شکستگی ناشی از شکنندگی در نظر گرفته می‌شوند.
شکستگی‌های لگن پس از سقوط رخ می‌دهند، اما دو سوم شکستگی‌های مهره‌ای به صورت خاموش بوده و با یک فشار مختصر مانند بلند کردن یک جسم، عطسه کردن و خم شدن رخ می‌دهند.

شکستگی‌ها

کمر درد ناگهانی از نشانه‌های فروپاشی مهره‌است.

شاخص‌های خطر

تشخیص

تشخیص پوکی استخوان معمولاً به دنبال یک شکستگی بالینی حاد یا انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان  مسجل می‌شود.

رادیوگرافی‌ها می‌توانند شکستگی فشاری مهره‌ها را نشان دهند،
ولی شواهد پرتونگاری کاهش توده استخوانی تا هنگامی که ۳۰٪ از توده استخوان تحلیل نرفته، ایجاد نمی‌شود.

عکس‌های پرتونگاری شاخص خوبی برای تشخیص پوکی استخوان نیستند زیرا نفوذ کم یا بیش از حد اشعه در فیلم عکاسی روی کیفیت آن تأثیر می‌گذارد، از این‌رو رادیوگرافی‌ها راهنماهای خوبی برای پی بردن به استئوپروز نیستند و غالباً تشخیص براساس سنجش تراکم مواد معدنی استخوان مسجل می‌گردد.

درمان

بیس‌فسفونات‌هادنوزوماب (پرولیا Rank ligand Inhibitors)آگونیست – آنتاگونیست‌های استروژنهورمون درمانی جایگزین(HRT)

در پژوهشی به نام «پیشگامان سلامت زنان» که یک کارآزمایی بزرگ، تصادفی شده، کنترل‌شده با دارونما و چند مرکزی برای ارزیابی هورمون درمانی جایگزین بوده‌است، محققان گزارش کرده‌اند که شکستگی‌های گردن ران و مهره‌ها پس از ۵٫۲ سال، ۳۶٪ کاهش یافته‌اند.

علاوه بر افزایش توده استخوانی، بهبود وضعیت لیپیدها، کاهش سرطان کولون و کاهش علائم یائسگی  فواید دیگر این روش درمانی هستند. با این حال به‌دلیل خطرات احتمالی HRT ازجمله وقایع قلبی-عروقی، سرطان پستان، ترومبوز وریدی عمقی، آمبولی ریوی و مشکلات کیسه صفرا توصیه می‌شود این روش فقط باید برای تخفیف علائم یائسگی به‌کار رود و برای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان از درمان‌های دیگری استفاده شود.

کلسی‌تونینهورمون پاراتیروئیددرمان‌های آیندهجراحی ترمیمی مهره‌ها (کیفوپلاستی)

بتازگی محققان سوئدی دریافتند که هورمون رشد قادر است اثرات ناشی از پوکی استخوان را در زنان پس از یائسگی کاهش دهد. این تحقیقات که به مدت ۱۰ سال به طول انجامید نشان می‌دهد که استفاده از هورمون رشد در اوایل یائسگی می‌تواند علایم پوکی استخوان را کاهش دهد و از شکستگی استخوان جلوگیری کند

مرکز پزشکی هسته ای البرز در بابل