درمان سرفه شبانه کودکان
سرفه شبانه
درمان سرفه شبانه کودکان
سرفه شبانه یکی از رایجترین مشکلاتی است که خواب کودک و آرامش خانواده را برهم میزند. بسیاری از والدین متعجب میشوند که چرا کودک در طول روز سرفه کمی دارد اما شبها هنگام خواب سرفهها شدید میشوند و حتی کودک از خواب میپرد. بدن کودکان به دلیل حساسیت بیشتر راههای هوایی، سریعتر تحتتأثیر خشکی هوا، آلرژیها یا حتی عفونتهای ساده قرار میگیرد. همین حساسیتها باعث میشود شبها که بدن در حالت استراحت قرار میگیرد، سرفهها بیشتر خود را نشان دهند. برای کنترل این مشکل، شناخت دقیق علتها و استفاده از روشهای موثر درمانی اهمیت زیادی دارد.
چرا سرفه کودکان شبها بیشتر میشود؟
در ساعات شب، وقتی کودک دراز میکشد، ترشحات بینی و سینوسها راحتتر به پشت گلو میریزند و سرفه را تحریک میکنند. این ترشحات در طول روز معمولاً بلعیده میشوند اما شبها در حالت خواب، سرعت پاکسازی کاهش مییابد و کودک مداوم سرفه میکند.
خشکی هوا نیز نقش مهمی دارد؛ هوا هنگام شب معمولاً خشکتر است، مخصوصاً در خانههایی که از شوفاژ یا بخاری استفاده میشود. این خشکی مخاط گلو را تحریک میکند و سرفه را بیش از قبل افزایش میدهد.
گاهی سرفه شبانه نشانهای از آسم کودکان است؛ بیماریای که معمولاً شبها شدت بیشتری دارد. اگر کودک علاوه بر سرفه، خسخس سینه یا نفسنفس زدن در خواب داشته باشد، احتمال آسم باید بررسی شود.
در بعضی کودکان رفلاکس معده باعث سرفههای شبانه میشود. هنگام خواب، برگشت اسید معده به گلو میتواند باعث تحریک و سرفه خشک شود.
آلرژی به گردوغبار اتاق خواب، پرز فرش، موی حیوانات خانگی یا حتی پرز بالش یکی دیگر از علل شایع است. شبها کودک بیشترین زمان را در اتاق خواب میگذراند، به همین دلیل سرفه تشدید میشود.
عفونتهای ویروسی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا برونشیت نیز میتوانند باعث سرفههای شبانه شوند و تا زمانی که التهاب برطرف نشود، کودک ممکن است چند شب متوالی بیخوابی بکشد.
چه علائمی نشان میدهد سرفه شبانه کودک باید جدی گرفته شود؟
اگر سرفه همراه با تنگی نفس، خسخس سینه یا مشکل در نفس کشیدن باشد، احتمال آسم وجود دارد و کودک باید حتماً معاینه شود.
وجود تب بالا همراه با سرفه شدید ممکن است نشانه عفونت ریه یا سینوزیت جدی باشد.
اگر کودک هنگام سرفه استفراغ میکند، معمولاً دلیل آن تجمع زیاد ترشحات پشت گلو است که نیاز به درمان دارد.
سرفهای که بیش از دو هفته ادامه پیدا کند، نشانهای است که نباید نادیده گرفته شود. این حالت میتواند نتیجه آلودگی هوا، آلرژی دائمی، رفلاکس یا عفونت طولانیمدت باشد.
بیحالی شدید، کبودی لبها یا بیهوشی لحظهای از علائم هشدار هستند و مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
چگونه بفهمیم سرفه شبانه ناشی از چه چیزی است؟
والدین معمولاً اولین پزشک کودکان خود هستند. با چند نشانه ساده میتوان حدس زد عامل سرفه چیست. اگر سرفه خشک است و با نوشیدن آب یا مرطوب کردن هوا بهتر میشود، احتمالاً خشکی یا تحریک محیطی عامل اصلی است. اگر کودک آبریزش بینی یا عطسهی صبحگاهی دارد، آلرژی محتملتر است. اگر صدا گرفته است یا سرفههای خشن و پارسمانند دارد، التهاب تارهای صوتی (لارنژیت) مطرح میشود. کودکانی که بعد از خواب یا نیمهشب سرفه خلطدار دارند معمولاً دچار ترشحات پشت حلق هستند. اگر سرفه بعد از خوردن شام یا دراز کشیدن تشدید میشود، رفلاکس معده میتواند علت اصلی باشد. و اگر سرفه همراه با تب، بیحالی و کاهش اشتها باشد، ویروسها زمینهساز هستند.
درمان سرفه شبانه کودکان؛ روشهای مؤثر و کاربردی
۱. مرطوبسازی هوا
هوای خشک یکی از دشمنان کودک هنگام خواب است. مرطوبکنندهها (هواشویها یا بخور سرد) رطوبت را بالا میبرند و التهاب گلو و راههای تنفسی کاهش مییابد. اگر دستگاه بخور ندارید، یک ظرف آب کنار بخاری بگذارید تا رطوبت اتاق افزایش پیدا کند. توجه داشته باش رطوبت بیش از حد (بالای ۶۰ درصد) هم مناسب نیست چون قارچ و کپک ایجاد میکند.
۲. نوشیدنیهای گرم قبل از خواب
مایعات گرم مثل آب عسل ولرم برای کودکان بالای یک سال، دمنوش بابونه بسیار ملایم، یا سوپ مرغ، گلو را آرام میکند و مخاط را رقیق میکند. نوشیدنیها باعث مرطوب شدن گلو و کاهش سرفههای ناگهانی میشوند. برای کودکان زیر یک سال هرگز عسل استفاده نشود.
۳. شستوشوی بینی
اگر ترشحات پشت حلق عامل سرفه است، شستوشوی بینی قبل از خواب با سرم نمکی مؤثرترین کار ممکن است. سرم، راه بینی را باز میکند و اجازه میدهد هوای بیشتری وارد ریه شود. در نتیجه کودک کمتر با احساس خفگی یا سرفه بیدار میشود.
۴. بالا بردن بالش
کودک را کمی در زاویه بالاتر بخوابانید. شیب جزئی (حدود ۳۰ درجه) باعث جلوگیری از برگشت مخاط و اسید معده به گلو میشود. این روش بهخصوص برای رفلاکس و ترشحات پشت حلق بسیار مفید است.
۵. حمام بخار قبل از خواب
اگر سرفه خلطدار است، ۱۰ دقیقه نشستن کودک در فضای بخار حمام (بدون آب داغ مستقیم) میتواند راههای هوایی را باز کند و خلط را شل کند. بخار، بهترین روش خانگی برای رقیق کردن مخاط است.
۶. استفاده از عسل و لیمو (برای کودکان بالای یک سال)
ترکیب یک قاشق عسل با کمی آب ولرم و لیموی تازه، هم ضدالتهاب است و هم آرامکنندهی سرفه. عسل خاصیت ضدباکتری دارد و یکی از درمانهای تأییدشده سازمان جهانی بهداشت برای سرفه کودکان است.
۷. دور کردن عوامل آلرژی
جاروبرقی با فیلتر HEPA، شستوشوی منظم ملحفهها با آب گرم، خارج کردن عروسکهای پرزدار از تخت و باز کردن پنجره برای تهویه باعث کاهش آلرژنها میشود. اگر علت سرفه آلرژی باشد، این مرحله از همه مهمتر است.
۸. درمان رفلاکس
اگر کودک بعد از خوردن غذا سرفه میکند یا موقع خواب سرفه شدید میشود، بهتر است شام را سبک، کمچرب و حداقل دو ساعت قبل از خواب بدهید. بالا بردن بالش نیز کمککننده است. در موارد شدید، ارزیابی پزشک لازم است.
۹. داروها تنها در صورت تجویز پزشک
شربتهای ضدسرفه برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمیشوند مگر پزشک تجویز کند. اما داروهای ضدحساسیت خفیف، داروهای ضدالتهاب یا اسپریهای مخصوص آلرژی بینی در صورت صلاحدید پزشک میتوانند بسیار مؤثر باشند.
چه زمانی باید کودک را به پزشک برد؟
اگر سرفه شبانه بیش از ۷ تا ۱۰ روز طول کشید، اگر همراه با تبهای بالای ۳۸.۵ بود، اگر نفستنگی، خسخس سینه یا صدای سرفه خیلی خشن و پارسگونه داشت، اگر کودک بیحال بود یا اشتهایش کاهش یافت، و اگر نفسکشیدن او سریع و دشوار شد، مراجعه به پزشک ضروری است. وجود لکه آبی اطراف لبها یا حرکات شدید قفسه سینه هنگام نفس کشیدن، نشانههای اورژانسی محسوب میشود.
چگونه از سرفه شبانه پیشگیری کنیم؟
پیشگیری همیشه آسانتر از درمان است. تهویه مناسب اتاق کودک، استفاده از بخور سرد در فصول سرد، شستوشوی بینی در دوران سرماخوردگی، نوشیدن آب کافی، کنترل آلرژیها و توجه به تغذیه سالم نقش مهمی در جلوگیری از سرفههای شبانه دارند. رعایت این نکات باعث میشود کودک با بدنی مقاومتر و تنفسی سالمتر بخوابد.
جمعبندی
سرفه شبانه کودکان معمولاً خطرناک نیست اما کیفیت خواب را بهشدت کاهش میدهد. شناخت علت سرفه مهمترین قدم برای انتخاب درمان صحیح است. با رطوبت مناسب، نوشیدنیهای گرم، تنظیم محیط خواب و مدیریت آلرژی یا رفلاکس، بیشتر کودکان سریعتر آرام میشوند و شبهای بدون سرفه را تجربه میکنند. مراقبت آگاهانه، اتاقی با هوای مناسب و رسیدگی به شرایط جسمی کودک میتواند بهترین نسخه برای آرامش شبانه باشد و این چرخه ناراحتکننده را بشکند.
